علل خون دماغ شدن و نکاتی که باید بدانید

اگر خونریزی با علائم دیگری مثل سردرد باشد یا گرفتگی بینی هم وجود داشته ‌باشد،بهتر است علل خون دماغ شدن را حتما بدانیم مخصوصا بچه‌ای كه خون‌دماغ می‌شود و بینی‌اش می‌گیرد، باید حتما به پزشك مراجعه كرد.

دلايل مهم خون دماغ شدن
مادربزرگ تابستان‌ها تا وقتی آفتاب وسط آسمان بود، نمی‌گذاشت در حیاط بازی كنیم. می‌گفت اگر آفتاب زیاد روی سرت بتابد، خون‌دماغ می‌شوی و البته این را برای ترساندن ما نمی‌گفت؛ به آن اعتقاد داشت.
حتما تاكنون افراد زیادی را دیده‌‌اید كه خون‌دماغ شده‌اند. شاید هم خودتان بارها دچار این مشكل شده باشید.
عقاید متفاوتی در مورد خون‌دماغ وجود دارد؛ حتی بعضی معتقدند اگر كسی خیلی خون‌دماغ شود حتما سرطان یا بیماری صعب‌العلاجی دارد در حالی كه دكتر ابراهیم رزم‌پا، متخصص گوش و حلق و بینی و ‌عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران می‌گوید: خیلی وقت‌ها مشكل فقط خشكی مخاط است.

شایع‌ترین علت خونریزی بینی، ضربه (تروما) تلقی می‌شود. ضربه‌های خفیف، نظیر دست كاری بینی با انگشت، سبب از بین رفتن ترشحات طبیعی كه محافظ پوست و عروق هستند، می شود و منجر به خون‌ریزی بینی می‌گردد.

افراد با فشار خون بالا نیز مستعد خون‌ریزی بینی هستند. این مشكل در میان افراد مسن و به خصوص زنان یائسه كه موجب جمع و خشك شدن بافت‌های بدن از جمله مخاط بینی می‌شود، رایج‌تر است.
دست كاری بینی با انگشت،فشار خون بالا، تحریك غشاء مخاط بینی توسط جسم خارجی، تخلیه شدید بینی به هنگام سرماخوردگی، خشكی مخاط در فصل زمستان، یا تحریك آن زیر آفتاب شدید تابستان، عفونت‌های بینی و پولیپ یا مصرف برخی از داروها از عوامل بروز خون ریزی بینی هستند.

بیماران معمولاً از خونریزی هر دو سوراخ بینی شكایت دارند، در حالی كه در حقیقت یك سوراخ بینی خونریزی دارد و مشكلی جدی تلقی نمی‌شود، اما آزاردهنده بوده و ایجاد ترس می‌كند.

صرف نظر از اینكه خونریزی در اثر كدام یك از عوامل فوق ایجاد شده است، آنچه در میان همه موارد یكسان می باشد، انجام راه كارهایی جهت جلوگیری از خروج هر چه بیشتر خون از بینی است.
راه حل هایی ساده برای بند آوردن خون ریزی بینی

خونسردی خود را حفظ كنید.

اگر هنگام خونریزی به حالت دراز كشیده قرار گرفته و بنا به توصیه ی عامه مردم سرتان را عقب می‌گیرید، باید به شما تذكر دهیم كه ممكن است مقدار زیادی خون وارد حلق شما شده و احساس خفگی در شما ایجاد كند، بنابراین صاف بنشینید.

راست و مستقیم بنشینید، سر را به جلو خم كنید تا خون به گلو وارد نشود.

با ملایمت هر نوع لخته خون را كه می تواند از بسته شدن رگ ها و قطع خون ریزی جلوگیری كند، از دماغ خارج سازید (با فین كردن ملایم).

در حالی كه بالاتنه خود را به جلو خم كرده‌اید، دهان خود را باز نمایید. در این حالت می‌توانید خون را تف كرده و آن را قورت ندهید. سرانجام بالاتنه باید به حالت معمول درآید.
خون ریزی بینی

اگر برای مدت  5 تا 7 دقیقه بینی را در سمت خونریزی به روی تیغه بینی با انگشت دست بفشارید، بسیاری از خونریزی‌های بینی، مهار می‌شوند. ولی بهتر است مدت 20 دقیقه بینی را با انگشتان دست فشار دهید(مانند تصویر روبرو).

دكتر آمون، متخصص گوش و حلق و بینی معتقد است: بعضی اوقات افراد نمی‌‌دانند كجا را فشار دهند، اما بینی طوری طراحی شده كه انگشتان می‌توانند به راحتی قسمت نرم بینی را از خارج بگیرند.

نوعی درمان سنتی وجود دارد كه برای بند آمدن خون ریزی بینی اثرات مثبتی را به همراه داشته است و آن عبارت است از چكاندن چند قطره آب لیموی تازه در مجرای بینی.

توصیه می‌شود كه برای متوقف كردن خون‌ریزی بینی، از فرو كردن پنبه یا دستمال در بینی خودداری كنید. زیرا ممكن است هنگام درآوردن آنها  دچار مشكل شوید و مخاط بینی بیشتر دچار آسیب شود.

قرار دادن كیسه یخ بر روی تیغه میانی بینی و حتی پیشانی، می‌تواند در قطع خونریزی تأثیرگذار باشد، زیرا سرما سبب انقباض رگ‌ها شده و لخته سریع‌تر تشكیل می‌شود و بالاخره خونریزی پایان می‌یابد.

علاج واقعه قبل از وقوع

نكاتی نیز وجود دارد كه با پرداختن به آنها می‌توان از بروز خون‌ریزی بینی جلوگیری كرد و در واقع علاجی برای واقعه، قبل از وقوع آن است:

مخاط بینی را مرطوب كنید. درصد بالایی از خون‌ریزی‌های بینی به دلیل خشكی مخاط بینی رخ می‌دهد كه توصیه اغلب پزشكان، شست و شوی روزانه بینی با سرم فیزیولوژیك یا آب نمك رقیق در صبح و شب است.

دوم اینكه از پمادهای نرم كننده مخاط، در صورت افزایش خشكی استفاده كنید و سومین نكته این است كه هوای خانه را همیشه مرطوب نگه دارید، این كار را می‌توانید با استفاده از دستگاه‌‌های مرطوب كننده هوا (بُخور)  انجام دهید.

اجسام سنگین را بلند نكنید. گرچه فشار مستقیم روی رگ ها باعث بند آمدن خون می‌شود، اما فشاری كه از داخل رگ ها وارد می‌شود باعث جریان مجدد خون می‌شود، مخصوصاً  اگر سابقه خون‌ریزی دارید، از بلندكردن اشیاء سنگین كه به رگ ها فشار وارد می‌كنند، پرهیز نمایید.

ویتامین‌ها را فراموش نكنید. اگر شما از آن دسته افرادی هستید كه استعداد خون دماغ شدن دارید، به قدر كافی ویتامین C بخورید، زیرا ویتامین C ماده‌ای حیاتی برای تشكیل كلاژن است و به حفظ سلامتی عروق كمك می‌كند.

ویتامین K هم یكی از ویتامین‌هایی است كه در انعقاد خون نقش دارد.
مصرف روزانه 60 میلی گرم ویتامین C و 80 میكروگرم ویتامین K برای جلوگیری از خون‌ریزی بینی توصیه می‌شود.

مراقب مصرف آسپرین باشید. از آنجایی ‌كه آسپرین از دسته داروهای رقیق كننده خون به شمار می‌آید، ممكن است از بروز لخته و انعقاد خون جلوگیری كرده و در صورت تكرار خون‌ریزی ها، با پزشك خود مشورت كنید.

 

زمان اقدامات فوری

اگر بیش از 20 دقیقه بینی را فشار دادید و خون‌ریزی آن متوقف نشد، بایستی به سرعت به پزشك مراجعه كنید.

اگر احساس كردید كه پس از گرفتن بینی، زمانی كه می‌نشینید یا می‌ایستید، خون به طرف گلو فرو می‌رود، ممكن است علامت آن باشد كه خون دماغ از ته گلو ایجاد شده است (این اتفاق به كرات برای سالمندان می‌افتد). در این صورت اگر اقدام فوری به عمل نیاورید، ممكن است خون بدن را به سرعت از دست بدهید، زیرا در این حالت رگ های بزرگتری كه در پشت بینی واقع شده‌اند، تحت تأثیر قرار گرفته‌اند.

 

یك خون‌دماغ و هزار و یك علت
دكتر رزم‌پا با اشاره به این‌كه دلایل بسیار زیاد و متنوعی برای بروز خون‌دماغ وجود دارد، می‌گوید: گاهی اشكال در خود بینی است مثلا ممكن‌است مخاط بینی خشك باشد، با دستكاری و ورود جسم خارجی یا هر گونه ضربه به آن هم خونریزی شروع می‌شود.
اهی هم در بینی تومور وجود دارد كه باعث خونریزی می‌شود. استفاده از داروها مثل اسپری آلرژی كه در بینی می‌زنند نیز مخاط آن را خشك و مستعد خونریزی می‌كند. اشكالات تشریحی مثل اشكالات عروقی مخاط بینی نیز می‌تواند سبب خون دماغ شود.
او می‌افزاید: اگر كسی دچار هر نوع اختلال آناتومیك بینی باشد، مستعد خون‌دماغ می‌شود مثلا در صورت انحراف تیغه بینی، یك طرف بینی بیشتر در معرض هوای خشك قرار می‌گیرد و مخاطش بسیار خشك می‌شود.
علاوه بر این، خونریزی از بینی در افرادی كه به هر دلیل جراحی بینی انجام داده‌اند و افراد دچار بیماری‌های التهابی مثل رینیت، معتادان به كوكایین و هر نوع مخدر استنشاقی، بیشتر اتفاق می‌افتد.
البته گاهی هم خون‌دماغ می‌تواند بدون علت باشد و در بررسی‌ها علتی برای آن پیدا نشود. این فلوشیپ جراحی سر و گردن تاكید می‌كند:

اگر خونریزی مدام تكرار ‌شود، ممكن‌است نشانه بیماری عمومی مثل اختلالات انعقادی یا خونی، لوسمی (سرطان خون) باشد و حتما باید بیمار بررسی بیشتر شود.
گاهی خون‌دماغ تظاهر یك بیماری است
اختلال‌های انعقادی مثل هموفیلی، لوسمی (سرطان خون)، كمبود پلاكت، فشارخون بالا و در بچه‌ها بیماری‌های تنفسی ویروسی یا بیماری‌های زمینه‌ای و خونی. این متخصص گوش و حلق و بینی با برشمردن این موارد به عنوان بیماری‌هایی كه یكی از تظاهراتشان می‌تواند خونریزی از بینی باشد، توضیح می‌دهد: بینی افراد عادی در هوای خشك و با دستكاری ممكن است دچار خونریزی خفیف شود، ولی در كسانی كه بیماری زمینه‌ای و خونی دارند، شدیدتر اتفاق می‌افتد. در سنین بالا نیز علت خونریزی معمولا فشارخون بالا یا مشكلات عروقی است.
وقتی خون‌دماغ می‌شویم
خیلی از ما وقتی خودمان یا دیگری دچار خون‌دماغ می‌شود، دستپاچه می‌شویم و نمی‌دانیم چه كنیم، ولی این متخصص گوش و حلق و بینی توصیه می‌كند، ضمن حفظ خونسردی این اقدام‌ها را انجام دهیم: ابتدا طوری بنشینید كه بالا تنه از پایین تنه بالاتر قرار بگیرد. بعد دو پره بینی را آرام با انگشت بگیرید و 5 دقیقه فشار دهید. سپس كمپرس سرد دو طرف بینی بگذارید.
دكتر رزم‌پا تاكید می‌كند: برخی معتقدند كسی كه دچار خون‌دماغ شده باید سرش را كاملا به عقب متمایل كند، اما این كار اشتباه است و باعث می‌شود خون به حلق و ریه وارد شود مخصوصا اگر شدید باشد حالت نیمه‌نشسته، بهترین حالت است.

كی باید به پزشك مراجعه كرد
اگر خونریزی با اقدام‌هایی كه گفتیم كنترل شد، چه بهتر ولی اگر ادامه پیدا كرد و با این اقدام‌های ساده بند نیامد چه؟ دكتر رزم‌پا می‌گوید: اگر خونریزی بند نیامد یا حتی زود بند آمد ولی تكرار شد و مدام اتفاق افتاد یا شدید بود، حتما باید به پزشك مراجعه كرد.

اگر خونریزی با علائم دیگری مثل سردرد باشد یا گرفتگی بینی هم وجود داشته ‌باشد، مخصوصا بچه‌ای كه خون‌دماغ می‌شود و بینی‌اش می‌گیرد، باید حتما به پزشك مراجعه كرد.
اگر ترشح بینی در بچه بدبو باشد، دلیلش این است كه جسم خارجی در بینی وجود دارد، مگر این‌كه خلافش ثابت شود.به گفته این فلوشیپ جراحی سر و گردن، ترشح خونی مداوم از بینی می‌تواند نشانه تومور خوش‌خیم یا بدخیم باشد.
تومور خوش‌خیم آنژیوفیبروم بیشتر در پسرها و تا حوالی اوایل سن بلوغ كه تغییرات بینی ایجاد می‌شود، شایع‌تر است ولی گاهی بعد از آن هم دیده می‌شود.
وقتی كار به درمانگاه و بیمارستان می‌كشد
اگر خونریزی ادامه پیدا كند و شدید باشد، كار به پزشك و بیمارستان می‌كشد، اما در بیمارستان برای بیمار چه می‌كنند؟ دكتر رزم‌پا به این پرسش این‌گونه پاسخ می‌دهد: ابتدا برای بیمار تامپون می‌گذاریم یعنی یك باند باریك را به پماد آنتی‌بیوتیك مثل تتراسیكلین آغشته می‌كنیم تا 72 ـ 48 ساعت بماند تا خون بند بیاید.
او ادامه می‌دهد: شایع‌ترین محل خونریزی قسمت قدامی تیغه بینی است. گاهی در صورت خونریزی طولانی‌مدت اگر پزشك در معاینه رگ عامل خونریزی را ببیند و محل خونریزی محدود و مشخص باشد، آن را با برق، مواد شیمیایی و رادیوفركوئنسی می‌سوزاند.
این استاد دانشگاه تاكید می‌كند: در كسی كه به دلیل فشارخون و لوسمی خون‌دماغ شده و محل خونریزی‌اش پراكنده است، نه تنها سوزاندن به نفع بیمار نیست بلكه وضع را بدتر می‌كند و باید مشكل زمینه‌ای حل شود. از سوی دیگر، سوزاندن باید محدود و با دقت باشد چون اگر با بی‌احتیاطی باشد، باعث سوراخ شدن تیغه بینی می‌شود.
به گفته دكتر رزم‌پا گاهی خونریزی بینی آنقدر شدید است كه برای به‌وجود نیامدن مشكل جدی برای بیمار و حتی به خطر نیفتادن جان او جراحی لازم است كه امروزه با آندوسكوپی انجام می‌شود.
با این روش هم محل خونریزی مشخص و هم درمان انجام می‌گیرد، ولی گاهی این هم مفید نیست و از راه گردن، رگ اصلی را (كاروتید خارجی) می‌بندند.
اگر زیر آفتاب بایستیم، خون‌دماغ می‌شویم؟
حالا می‌رسیم به آنچه ابتدای متن مطرح كردیم و عقیده مادربزرگ‌ها در مورد این‌كه اگر زیر آفتاب بایستیم، خون‌دماغ می‌شویم.
این متخصص گوش و حلق و بینی در این باره می‌گوید: معمولا بیشتر در فصل زمستان كه هوا سرد و خشك است، خون‌دماغ شایع‌تر است مخصوصا در محیط دربسته‌ای كه در آن وسایل گرم‌كننده وجود دارد، اما اگر در تابستان كسی در معرض گرمای زیاد قرار گیرد، برای این‌كه بدن بتواند گرما را دفع كند، عروق سطحی گشادتر می‌شود و خون‌دماغ در افرادی كه مستعد هستند، اتفاق می‌افتد.

منبع:konjkav.com /جام جم /تبیان