مازیار آقازاده – شمارش معکوس برای حمله احتمالی آمریکا به سوریه آغاز شده است و تحرکات نظامی آمریکا و انگلیس در منطقه و نیز برخی خبرهای غیر رسمی و موضع گیری های مقامات آمریکایی مبنی بر قطعیت حمله شیمیایی دولت بشار اسد علیه مخالفان و نیز واکنش حتمی آمریکا به این اقدام دولت سوریه، جای تردید کمی برای مداخله احتمالی نظامی آمریکا در سوریه باقی گذاشته است.
برخی شبکه های خبری آمریکا از جمله “سی ان ان” و “ان بی سی” روز گذشته اعلام کردند که احتمالا حمله سه روزه آمریکا به سوریه از روز پنجشنبه (فردا) آغاز خواهد شد.
با این فرض محتمل، یکی از سوال های اصلی این است که واکنش جمهوری اسلامی ایران به این حمله چه خواهد بود؟
به نظر می رسد ایران که مهم ترین متحد منطقه ای دولت سوریه محسوب می شود و در ۲۸ ماه گذشته به طور جدی از دولت بشار اسد در برابر هجمه مخالفان دفاع کرده است؛ در برابر این حمله بی واکنش نماند؛ نوع واکنش ایران بسته به گزینه های متفاوت مداخله نظامی آمریکا و متحدانش می تواند در سه گزینه زیر مطرح باشد:
۱- سکوت : به نظر می رسد اگر حمله آمریکا به سوریه حمله ای سه یا چهار روزه باشد و تنها در حد تنبیه حکومت بشار اسد باشد و تغییر خاصی در معادله کنونی و توازن قوا بین حکومت سوریه و مخالفان مسلح آن ایجاد نکند، به احتمال فراوان جمهوری اسلامی ایران تنها به محکومیت کلامی این حمله اکتفا کرده و اجازه دهد آمریکا به ” قسم خورده خود مبنی بر مداخله نظامی در صورت عبور حکومت دمشق از خط قرمز آمریکا” عمل کند.
دلیل اصلی “سکوت” ایران در صورت وقوع چنین حمله خفیفی در دو عامل منحصر است : ۱- سیاست های دولت تدبیر و امید برای عدم ایجاد تنش جدید با جهان و نیز ۲- دستور کار در پیش رو مذاکرات هسته ای با غرب و آمریکا که دولت جدید مایل است در تعاملی دیپلماتیک و در چارچوب یک طرح میانه “برد – برد” آن را حل و فصل کند.
در چارچوب این دو ملاحظه دولت جدید ایران، رویارویی و تنش با غرب بر سر مداخله خفیف نظامی در سوریه منطقی به نظر نمی رسد.
۲- مداخله غیر مستقیم : اگر حمله آمریکا به سوریه جدی تر از حد انتظار ایران باشد و از حد “تنبیه ” فراتر رود و سبب تغییر معادلات و توازن قوا بین نیروهای ارتش سوریه و مخالفان مسلح شود تا زمینه برای سقوط حکومت بشار اسد فراهم شود، در چنین شرایطی به نظر می رسد ایران گزینه ” رویارویی غیر مستقیم و غیر رسمی” را مطمح نظر قرار دهد.
حزب الله لبنان و گروه های فلسطینی همچون ” جهاد اسلامی” و ” جبهه خلق برای آزادی فلسطین – فرماندهی کل” در چنین شرایطی می توانند وارد عمل شوند تا توازن قوا به ضرر حکومت سوریه بر هم نخورد.
۳- مداخله مستقیم : احتمال چنین سناریویی با توجه به تجربه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در ۳۴ سال گذشته بسیار بعید به نظر می رسد. این گزینه تنها در زمانی قابل بررسی است که آمریکا یا ناتو به قصد تغییر رژیم در سوریه و سرنگونی حکومت بشار اسد وارد اقدام نظامی علیه سوریه شوند و نه تنها ایران بلکه روسیه و چین نیز به طور جدی در برابر این صف بندی بین المللی وارد عمل شوند.
در چنین شرایطی گزینه مداخله مستقیم نظامی از سوی ایران برای پشتیبانی از مهم ترین متحد منطقه ای اش ، می تواند مورد نظر باشد. به عبارت دیگر از نظر ایران تاجایی که می توان از طرق غیر مستقیم و از طریق دیگر متحدان منطقه ای و گروه های حامی، در بحران ها و جنگ های اینچنینی وارد عمل شد، دست یازیدن به مقابله مستقیم نظامی اقدامی منطقی نخواهد بود، مگر اینکه ” پروکسی ها” (نایبان) نتوانند انتظارات را برآورده کنند.
