اینترنت اشیا در ایران: پروژه و شرکت های فعال در این حوزه
اینترنت اشیا (IoT) به‌عنوان یکی از نوآورانه‌ترین فناوری‌های قرن حاضر، در ایران نیز در حال تبدیل شدن به یک نیروی محرک در عرصه‌های مختلف از جمله شهرهای هوشمند، کشاورزی، سلامت، و صنعت است. با توجه به پتانسیل بالای این فناوری در بهبود کیفیت زندگی و افزایش بهره‌وری، پروژه‌ها و شرکت‌های متعددی در ایران در این حوزه فعالیت می‌کنند. در این مقاله، به بررسی وضعیت کنونی اینترنت اشیا در ایران، پروژه‌های برجسته، و شرکت‌های فعال در این زمینه می‌پردازیم و نگاهی به چالش‌ها و فرصت‌های پیشرو خواهیم داشت. تاریخ امروز، ۷ آوریل ۲۰۲۵، است و این مقاله با اطلاعات به‌روز تدوین شده است.
اینترنت اشیا در ایران: یک مرور کلی
ایران در سال‌های اخیر گام‌های مهمی در جهت پذیرش و توسعه اینترنت اشیا برداشته است. این فناوری که امکان اتصال دستگاه‌ها و اشیاء روزمره به اینترنت و تبادل داده‌ها را فراهم می‌کند، در کشور ما ابتدا از پروژه‌های کوچک و تحقیقاتی آغاز شد و اکنون به مرحله‌ای رسیده که شرکت‌های بزرگ و استارتاپ‌ها در آن سرمایه‌گذاری قابل توجهی انجام داده‌اند. بر اساس گزارش‌های اخیر، بیش از ۱۵۰ شرکت خصوصی در حوزه IoT در ایران فعال هستند که در زمینه‌هایی مانند ارتباطات، سخت‌افزار، نرم‌افزار، و امنیت سایبری فعالیت می‌کنند.
دولت ایران نیز با حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و ارائه بودجه‌های تشویقی، نقش مهمی در توسعه این فناوری ایفا کرده است. به عنوان مثال، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات از سال ۱۳۹۵ پروژه‌های کلانی را برای تدوین نقشه راه اینترنت اشیا در کشور آغاز کرده که هدف آن استفاده از این فناوری برای رسیدن به چشم‌انداز اقتصادی ۱۴۰۴ است.
پروژه‌های برجسته اینترنت اشیا در ایران
- هوشمندسازی شبکه برق: یکی از اولین پروژه‌های عملیاتی IoT در ایران، همکاری وزارت نیرو با مرکز تحقیقات مخابرات ایران بود. این پروژه با هدف استفاده از حسگرهای هوشمند برای مدیریت مصرف انرژی و کاهش تلفات شبکه برق طراحی شد. تا سال ۲۰۲۵، این پروژه در برخی مناطق کشور به مرحله اجرایی رسیده و نتایج اولیه نشان‌دهنده بهبود کارایی شبکه است.
- شهر هوشمند در تهران و مشهد: پروژه‌های شهر هوشمند در کلان‌شهرهایی مانند تهران و مشهد از دیگر ابتکارات مهم هستند. در این پروژه‌ها، از حسگرهای IoT برای مدیریت ترافیک، کاهش آلودگی هوا، و بهینه‌سازی پارکینگ‌ها استفاده می‌شود. به عنوان مثال، در تهران، سیستم‌های هوشمند مانیتورینگ آلودگی با استفاده از داده‌های لحظه‌ای در حال آزمایش هستند.
- کشاورزی هوشمند: در حوزه کشاورزی، پروژه‌هایی برای پایش رطوبت خاک، دما، و میزان بارندگی با استفاده از حسگرهای متصل به اینترنت در استان‌هایی مانند خوزستان و فارس پیاده‌سازی شده‌اند. این پروژه‌ها به کشاورزان کمک می‌کنند تا با تحلیل داده‌ها، بهره‌وری محصولات خود را افزایش دهند.
- شبکه اختصاصی اینترنت اشیا (TTN): شبکه “The Things Network” به‌عنوان اولین شبکه عمومی IoT در ایران از سال ۱۳۹۶ آغاز به کار کرد. این شبکه که با هدف ارائه خدمات رایگان به استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپا طراحی شده، در شهرهایی مانند تهران و شیراز گسترش یافته و به توسعه راهکارهای هوشمند شهری کمک کرده است.
شرکت‌های فعال در حوزه اینترنت اشیا
ایران میزبان مجموعه‌ای از شرکت‌ها و استارتاپ‌های نوآور در زمینه IoT است که هر یک در بخش خاصی از این اکوسیستم فعالیت می‌کنند. در ادامه به برخی از برجسته‌ترین آنها اشاره می‌کنیم:
- مرکز اینترنت اشیا ایران: این مرکز از سال ۱۳۹۵ با همکاری دانشگاه‌ها و پژوهشگران تأسیس شد و به‌عنوان یک نهاد پیشرو، در زمینه تحقیق، آموزش، و توسعه پروژه‌های IoT فعالیت می‌کند. بوت‌کمپ‌های آموزشی این مرکز تاکنون صدها متخصص را برای ورود به بازار کار آماده کرده است.
- لینکپ: این شرکت با تمرکز بر ارائه محصولات و خدمات IoT، سبدی جامع از راهکارهای هوشمند مانند خانه‌های هوشمند و سیستم‌های امنیتی را ارائه می‌دهد. لینکپ در سال‌های اخیر با توسعه پلتفرم‌های نرم‌افزاری، جایگاه خود را در بازار تقویت کرده است.
- پاناک: استارتاپ پاناک در زمینه پایش شرایط محیطی مانند دما و رطوبت فعالیت می‌کند و محصولاتی را برای بیمارستان‌ها، داروخانه‌ها، و آزمایشگاه‌ها ارائه داده است. این شرکت با اپلیکیشن موبایلی خود، امکان مانیتورینگ لحظه‌ای را فراهم کرده است.
- آوا مکاترونیک: مستقر در آذربایجان غربی، این شرکت در زمینه طراحی سیستم‌های رباتیکی و ابزار دقیق مبتنی بر IoT فعالیت می‌کند و پروژه‌هایی در حوزه نفت و گاز را به انجام رسانده است.
- انجیر: یک شرکت دانش‌بنیان که بر سیستم‌های مبتنی بر مکان (Location-Based Systems) تمرکز دارد. این شرکت با استفاده از فناوری IoT، امکان ردیابی افراد، تجهیزات، و محصولات را در محیط‌های صنعتی و تجاری فراهم می‌کند.
همچنین، شرکت‌های بزرگی مانند ایرانسل و همراه اول نیز با ارائه زیرساخت‌های ارتباطی و پلتفرم‌های IoT، به توسعه این فناوری کمک کرده‌اند. ایرانسل، به‌عنوان مثال، در سال ۲۰۲۴ پروژه‌ای برای اتصال کنتورهای هوشمند آب و برق را در برخی شهرها آغاز کرده است.
چالش‌ها و فرصت‌ها
با وجود پیشرفت‌های چشمگیر، اینترنت اشیا در ایران با چالش‌هایی مانند کمبود زیرساخت‌های پیشرفته (مانند شبکه ۵G در مقیاس گسترده)، هزینه‌های بالای تجهیزات، و نگرانی‌های امنیتی مواجه است. حملات سایبری به دستگاه‌های متصل، یکی از دغدغه‌های اصلی شرکت‌ها و کاربران است که نیازمند توسعه راهکارهای امنیتی بومی است.
از سوی دیگر، فرصت‌های زیادی نیز وجود دارد. جمعیت جوان و تحصیل‌کرده ایران، بازار روبه‌رشد استارتاپ‌ها، و نیاز روزافزون به بهینه‌سازی منابع (مانند آب و انرژی) از جمله عواملی هستند که می‌توانند IoT را به یک صنعت پیشرو در کشور تبدیل کنند. پیش‌بینی می‌شود که با گسترش شبکه ۵G تا پایان سال ۲۰۲۵، کاربردهای IoT در ایران رشد چشمگیری داشته باشد.
نتیجه‌گیری
اینترنت اشیا در ایران از یک مفهوم نوظهور به یک واقعیت در حال گسترش تبدیل شده است. پروژه‌های متنوع و شرکت‌های فعال در این حوزه نشان‌دهنده پتانسیل بالای این فناوری برای تحول در زندگی روزمره و اقتصاد کشور هستند. با ادامه حمایت‌های دولتی، تقویت زیرساخت‌ها، و تمرکز بر نوآوری، ایران می‌تواند در سال‌های آینده به یکی از بازیگران کلیدی منطقه در حوزه IoT تبدیل شود. این مسیر، هرچند با چالش‌هایی همراه است، اما آینده‌ای روشن و هوشمند را نوید می‌دهد.
